नव देहली। यत्र अधुना समाजे विश्वासस्य न्यूनता, धोखाधडी च सामान्यदृष्ट्या दृश्यते, तत्र भारतदेशस्य पूर्वोत्तरप्रदेशे स्थितं नगालालयस्य एकं लघुग्रामं खोनोमा नाम्ना, ईमानदायित्वस्य उत्तमं दृष्टान्तरूपेण प्रतिष्ठितम् अस्ति।अस्मिन् ग्रामे, विपणयः भवन्ति किन्तु विक्रेतारः न दृश्यन्ते। जनाः स्वेच्छया आवश्यकं द्रव्यं गृह्णन्ति, मूल्यम् अपि तत्रैव स्थापयन्ति। न तु ताला: दृश्यन्ते, न निग्राहकयन्त्रम् (CCTV), न च निरीक्षकः कोऽपि। अत्रैव एकं विश्वासे आधारितं जीवनशैली दृश्यते या अन्यत्र दुर्लभा।
परम्परा या नूतनता?
एषा न केवलं नवपद्धतिः, अपितु दीर्घकालपरम्परा अस्ति। अत्र जनाः बाल्ये एव सत्यं, न्यायम्, परद्रव्यस्य सम्मानं च शिक्ष्यन्ते। अयं दृष्टिकोणः तेषां जीवनस्य अंगं जातः।
चौर्यकर्म वा दुष्कृत्यम् – न कदापि!
खोनोमा-ग्रामे कदापि चौर्यकर्म वा अन्यतदुष्कृत्यम् अभवत् इति अभिलेखेषु न लभ्यते। ग्रामे न केवलं शान्तिः, अपि तु सौहार्द्रवायुः च व्याप्यते। आगन्तुकजनाः अपि एतां शुद्धां भावना अनुभवन्ति।
ईमानदर्शी ग्रामः, पर्यावरणरक्षकः च
खोनोमा ग्रामः केवलं ईमानदर्शी नास्ति, किन्तु भारतदेशस्य प्रथमं ग्रीन्-विलेज् (हरितग्रामम्) अपि अभवत्। ग्रामजनाः स्वेच्छया वनेषु पर्यावरणरक्षणाय यथाशक्ति यत्नं कुर्वन्ति। स्वच्छता, हरियाली च अत्र जीवने अविभाज्यभागः अस्ति।
पर्यटनार्थ आदर्शस्थलम्
खोनोमा ग्रामस्य शान्तिपूर्णं वातावरणम्, प्राकृतिक-सौन्दर्यं, सांस्कृतिकविविधता च पर्यटकान् आह्वयन्ति। ये जनाः नगराणां कोलाहलात् विश्रान्तिं इच्छन्ति, तेभ्यः एषः ग्रामः उत्तमं गन्तव्यस्थलम्।
कथम् आगच्छेत्?
खोनोमा ग्रामं द्रष्टुं इच्छुकाः प्रथमतः नागालये स्थितं कोहिमा नगरे आगच्छेयुः। तत्रतः खोनोमा ग्रामं यानसेवया लगभग् २० कि.मी. दूरी अस्ति। समीपतमं विमानपत्तनं रेलस्थानकं च डिमापुरे अस्ति, यतः कोहिमा पर्यन्तं यानसेवा सुलभा। खोनोमा ग्रामः भारतस्य एषः मौन-संदेशः अस्तियत्र विश्वसनीयता, पारस्परिक-सम्मानः च विद्यमानः, तत्र सुरक्षा, संतोषः च स्वयमेव आगच्छतः। खोनोमा केवलं ग्रामं न, अपि तु जीवनमूल्यानां जीवितं पाठशाला अस्ति।
About The Author
